Istorija Loznice
O naseljenosti ovog kraja, još od praistorije, svedoče mnogi arheološki nalazi. Od oko 900. do 300. godine pre nove ere, ovu oblast naseljavali su Iliri, koji su u Jadru ostavili dosta svoje materijalne kulture, a i sam naziv Jadar potiče od Ilira. Najstarije naselje Ad Drinum potiče iz rimskog doba.
Velike promene nastaju sa rimskim osvajanjem Balkanskog poluostrva i pretvaranjem naše teritorije u rimsku provinciju. Prema novoj podeli Jadar je pripao rimskoj provinciji Dalmaciji. Prvo naselje koje se nalazilo na mestu današnje Loznice, još u antičko doba, zvalo se putna stanica „15 milja“, dok se najznačajnije naselje u Jadru zvalo Genzis, a nalazilo se, otprilike, na mestu današnje varošice Lešnice. Po jednom predanju Loznica je dobila naziv po vinovoj lozi (otuda smo se odlučili da naš logo bude baš list vinove loze), koja se gajila u ovim krajevima, počev od 3. veka naše ere, u doba rimskog cara Proba.
Loznica se prvi put pominje u povelji kralja Milutina, kada je Katarina, supruga Milutinovog brata Dragutina, podigla obližnji manastir Tronošu (1317. godina).
Loznica se jedan duži period u srednjem veku uopšte ne pominje. Po podatku iz 1533. godine u Loznici je po popisu stanovništva živelo pretežno muslimansko stanovništvo. Od 37 kuća, koliko je Loznica imala po tom popisu, 26 kuća je bilo muslimanskih i 11 hrišćanskih. Već 1600. godine Loznica postaje čisto muslimansko naselje sa 55 kuća. U tom periodu Loznica i Jadar ušli su u sastav Zvorničkog sandžaka sa sedištem u Zvorniku, a Zvornički sandžak je ulazio u sastav Bosanskog pašaluka.
Stanovništvo Loznice, u želji da se oslobodi turske vlasti, aktivno se uključuje u zajedničku borbu srpskog naroda, odmah po izbijanju ustanka 1804. godine. Ustanička borba bila je veoma važna, jer se Turci nisu lako odricali pograničnog dela svoje teritorije iz koga su mogli da ubiraju dažbine i snabdevaju svoju vojsku, kao i da vrše prodore ka centralnom delu ustaničke Srbije. Sve vreme ustaničkog ratovanja od 1804 – 1813. godine, u Loznici i okolini odvijaju se brojne i teške borbe protiv Turaka. Srbi su, osim 1813. godine, uvek uspevali, ne samo da savladaju, nego i da proteraju Turke preko Drine. Ponovni povratak Turaka u Loznicu 1813. godine i uključenje Loznice i Jadra u Zvornički sandžak, stvorilo je izuzetno tešku situaciju sa kojom se narod nije mirio.
Loznica i Jadar ulaze u sastav Kneževine Srbije za vreme Miloša Obrenovića, donošenjem hatišerifa sultana Mahmuda II, novembra 1833. godine, o pripajanju šest otrgnutih nahija Srbiji. Priključivanjem Loznice i Jadra teritoriji Kneževine Srbije, posle 1834. godine, ukinuto je tursko vlasništvo nad zemljom, i ona je proglašena za slobodni seljački posed čime su ukinuti feudalni odnosi.
Jadarski srez ušao je u sastav Podrinjskog okruga, a Loznica istovremeno postaje sedište sreza i okruga, i to ostaje sve do pred kraj 19. veka, kada taj primat preuzima Šabac. Loznica je 30-tih godina 19. veka brojala 295 kuća sa 1203 stanovnika. U njoj se koncetriše upravna i politička vlast Podrinja, razvija se školstvo, otvara bolnica (1882. godine), počinju se graditi industrijski objekti, razvija se zanatstvo, trgovina, pa i bankarstvo. Početkom 20. veka gradi se železnička pruga Šabac – Loznica – Banja Koviljača. Nevelika loznička varoš prerasta iz turske kasabe u moderno gradsko središte.
Ratovi 1912 – 1913. godine, a posebno prvi svetski rat 1914 – 1918. godine, za izvesno vreme zaustavljaju privredni razvoj i znatno smanjuju broj stanovnika Loznice i okoline. Po završetku Prvog svetskog rata, Loznica ostaje središte sreza sa oko 5000 stanovnika. Nekoliko posleratnih godina činilo je kratkotrajni period obnove i relativnog privrednog napretka, što je karakterisalo većinu gradova bivše Kraljevine.
Svetska ekonomska kriza 1929 – 1930. godine osetila se i u Jadarskom srezu i Loznici, najviše kroz pad cena poljoprivrednih proizvoda. Privredni uspon počeo je sredinom tridesetih godina, otvaranjem nekoliko trgovačkih i zanatskih radnji u Loznici. Preuzimanje rudnika antimona u Loznici, od strane nemačkih industrijalaca, 30-tih godina, doprinelo je izvesnom jačanju privrede. Međutim taj uspon razvoja privrede Loznice i Jadra prestaje po izbijanju Drugog svetskog rata (1941 – 1945. godina).
U prvim posleratnim godinama u Loznici je izvršena intezivna izmena u ekonomsko – socijalnom sastavu stanovništva. Korenite izmene strukture privrede Loznice nastaju krajem 50-tih godina, izgradnjom i početkom redovne proizvodnje „Viskoze“ – industije viskoznih proizvoda i celuloze. Obim i značaj industrijske proizvodnje „Viskoze“ ubrzali su razvoj i drugih privrednih oblasti u Loznici (saobraćaj, trgovina, građevinarstvo, zanatstvo, bankarstvo i dr.), koji postaju značajni faktor u ostvarivanju daljeg privrednog razvoja Loznice i poboljšanja životnog standarda građana. Nagli industrijski razvoj Loznice pozitivno se odrazio na uslove života, strukturu i zaposlenost stanovništva.
Uporedo sa razvojem industrije i izgradnjom privrednih objekata, razvija se grad Loznica, sa prigradskim naseljima. U Periodu od 1945 – 1975. godine izgrađeno je oko 3500 stanova u individualnoj svojini. Izgrađeno je ili rekonstruisano 5 osnovnih škola, 4 srednje škole, muzička škola i tri dečija obdaništa. Rekonstruisan je Vukov dom kulture, izgrađen Sportsko rekreativni centar „Lagator“ i Zdravstveno medicinski centar „Dr Milenko Marin“.
Loznica koja je posle rata imala samo nekoliko hiljada stanovnika, generalnim urbanističkim planom iz 1964. godien izrasta u moderan grad.
Geografski položaj Loznice
Loznica je grad na zapadu Srbije u blizini granice sa Bosnom i Hercegovinom. Kroz grad protiče rečica Štira koja se par kilometara dalje uliva u Drinu. Loznica se nalazi na nadmorskoj visini od 142 m u podnožju planine Gučevo.
Ovaj grad je na sredini puta od Tuzle do Valjeva i blizu sredine puta od Beograda do Sarajeva. Drumom od Beograda udaljen je 139 km, 136 km od Novog Sada, 75 km od Valjeva, 53 km od Šapca i 6 km od Banje Koviljače.
U izgradnji je pruga Valjevo – Loznica, dok železnička pruga Beograd – Ruma – Loznica povezuje grad sa Bosnom i Centralnom Srbijom. Udaljenost od aerodroma: 110 km od Beograda i 130 km Sarajeva.
Površina teritorije Loznice je 612 km² na kojoj živi 86 413 stanovnika.
Koordinate Loznice su 44° 32′ 03′′ SGŠ, 19° 13′ 17′′ IGD.
Reljef Loznice
U reljefu grada Loznica ističu se tri markantne celine: na severu Cer sa Iverkom, u sredini basen Jadra sa aluvijalnom ravni Drine, i na jugu planinski venac Gučeva.
Klima u Loznici
Smeštena između Cera i Iverka, na severu i severoistoku, Vlašića, na istoku, Gučeva, Kostajnika i ogranaka Boranje, na jugu, a otvorena prema zapadu i severozapadu, teritorija grada Loznica topografijom podseća na ogroman amfiteatar – džinovsku potkovicu. Zaklonjena planinama i njihovim ograncima od hladnih severnih i istočnih vetrova, Loznica sa okolinom predstavlja svojevrsnu oazu župnog klimata, po kojem se primetno razlikuje od podneblja susednih predela.
Srednja godišnja temperatura vazduha u Loznici je 11o°, stvarno trajanje sunčevog sjaja (efektivna insolacija) iznosi godišnje prosečno 2041 sat, u proseku se godišnje izluči 800 – 1000 mm padavina, a žestina vetra je relativno mala 282 ‰. S obzirom na pokazatelje može se klimat Loznice i njene okoline okarakterisati kao veoma pogodan.
Vode
Po vodnim resursima grad Loznica je svakako među prvim u Srbiji. Njeno vodno bogatstvo je značajno i raznovrsno. Čine ga površinski vodotoci – reke, podzemne vode, obični i termo – mineralni izvori. Najznačajniji su: Drina, Jadar, Lešnica, Štira i Žeravija.
Podzemne vode i izvori
Teritorija grada Loznica raspolaže velikim rezervama podzemnih voda. Vode su dobrog kvaliteta i najznačajniji su izvor vodosnabdevanja stanovništva i industrije Loznice i uopšte naselja u gradu.
Najsnažniji izvori na gradskom području vezani su za rasedne pukotine na kojima vode iz dubina i sa prostranim oblastima hranjenja izbijaju na površinu. Među njima najsnažniji je izvor kod manastira Tronoša, čija je maksimalna izdašnost 5,5 l/s. Kaptiran je u česmu „Devet Jugovića“, sa deset „lula“ iz kojih izbijaju snažni mlazevi kristalno čiste hladne vode. Izvor je pravi dragulj i svojevrstan prirodni i kulturno – istorijski spomenik.
Termalni izvori
Vodno bogatstvo i njegovu raznovrsnost na gradskom području upotpunjuju vode termomineralnih izvora. Pojava ovih izvora vezana je za brojne rasedne linije, kao i za nekadašnju slabo izraženu vulkansku aktivnost.
Najznačajnije su vode Banje Koviljače, koje se javljaju u vidu više izvora, a prema sadržaju rastvorenih hemijskih elemenata svrstane su u alkalno – murijatične, gvožđevite i sumporovite. Najnovija istraživanja pokazuju da je voda Banje Koviljače HCO3, ClNa, Ca, Mg tipa, ukupne mineralizacije 1,41 g/l, temperature oko 30ºS i tvrdoće (pH) 6,6.
Banja Badanja se nalazi na južnoj padini Iverka, u ataru sela Donja Badanja u dolini reke Cernice. U banji postoje dva izvora: „Glavni izvor“ sumporovite vode i „Gvozdene vode“. Temperatura vode je 15 – 18ºS, ukupne mineralizacije 0,8 g/l, tvrdoće 7,0, sa znatno povećanom radioaktivnošću.
Biljni i životinjski svet
Kod biljnog sveta najzačajnije su: bela vrba, pepeljasta vrba, topola, crna jova, jasen, lužnjak, hrast, beli grab, crni grab, crni jasen, bukva, bagrem i dr.
Prisutne su i zajednice zeljastih biljaka: trave, livadske biljke (posebno lekovito bilje, kao npr. kantarion, kičica, hajdučica, majčina dušica i dr.), brojne vrste jestivih gljiva i poljoprivredne kulture.
Reke na području grada Loznica spadaju u čiste tekuće vode. Naročito su čiste vode potoka i rečica koje se ulivaju u Lešnicu i Jadar, a i Drina je veoma brza i čista. Iz tog razloga se ova teritorija može smatrati za očuvanu i u pogledu bogatstva ribljim vrstama. U ovim rekama se love: som, mladica, skobalj, pastrmka, šaran, klen, mrena, lipljan, štuka, smuđ, zeka, platika i dr.
Na teritoriji grada Loznica sreću se sisarske vrste svojstvene i drugim terenima Srbije u brdsko planinskom pojasu. Značajne za lov su: zec, lisica, veverica, vuk, srna, divlja svinja i dr. Na gradskoj teritoriji nema endemičnih vrsta.
Oko Drine i njenih akumulacija preleću ili se kratko zadržava preko 50 vrsta ptica. Za lov su značajne: poljska jarebica, jarebica kamenjarka, prepelica, divlja patka i fazan.
Obrazovanje u Loznici
Prema podacima popisa iz 2002. godine, analiza obrazovne strukture stanovništva starijeg od 15 godina pokazuje da dominantno učešće u opštini Loznica ima stanovništvo sa srednjim obrazovanjem, i njihovo učešće iznosi 45%.
Učešće stanovništva sa višim i visokim obrazovanjem iznosi 8%, što je nepovoljnije u odnosu na republički prosek, dok su lica sa obrazovanjem nižim od osnovnog zastupljena sa 23%, a sa osnovnim sa 22%, tako da su oba pokazatelja na nivou republičkog proseka.
Loznica ima 14 osnovnih škola i jednu osnovnu muzičku školu. Broj osnovnih škola na teritoriji opštine čine 1,2% broja škola u Republici Srbiji, a isti procenat odnosi se i na broj odeljenja, broj učenika i broj učenika koji su završili osnovnu školu.
Loznica ima 4 srednje škole, i one predstavljaju 0,8% od broja srednjih škola Republike, dok broj odeljenja, učenika i učenika koji su završili srednju školu čine po 1,3% odgovarajućih pokazatelja na nivou Republike Srbije.
Znameniti Lozničani
Vuk Stefanović Karadžić, Jovan Cvijić, Mića Popović, Anta Bogićević, Aleksandar Saša Petrović.
Turizam u Loznici
Priroda dela Podrinja, koju čine izvesni delovi teritorije grada Loznica, zajedno sa Jadrom, istorijski značajnim krajem zapadne Srbije, bogata je i raznovrsna. Tome doprinosi i geografski interesantno okruženje predstavljeno Lešnicom, Rađevinom i Azbukovicom, koje sličnošću i razlikom povećavaju privlačnost ovog dela naše zemlje.
Ravničarski, dolinski, brežuljkasti i nisko planinski reljef opštine Loznica, međusobno se spajaju i prožimaju na specifičan način, čineći prostor prepoznatljivim i turistički interesantnim.
Uz raznovrsnu prirodu, skladnih reljefnih oblika, plodno zemljište, prirodne i antropogene vrednosti, stimulativni i sedativni klimat, manje reke i potoke, ističe se i burna istorijska prošlost, Prepoznatljiva po ljudima i događajima i njima posvećenim spomenicima i manifestacijama, doprinosi prepoznatljivosti grada Loznica na domaćem turističkom tržištu.
Više od ostalih turističkih vrednosti u gradu Loznici ističu se:
REKA DRINA,
BANjE – Banja Koviljača i Banja Badanja,
PLANINE – Gučevo i Cer,
ETNO KOMPLEKS TRŠIĆ,
MANASTIRI – Tronoša, Čokešina,
CRKVE BRVNARE – u Tršiću,
ARHEOLOŠKA NALAZIŠTA – Paulje, kod Brezjaka, u Runjanima i dr.
OSTACI STARIH GRADOVA I UTVRĐENjA – Vidojevica, Kosanin grad, Trojanov grad, Koviljkin grad (Gradac), Jerinin grad i dr.
SPOMENICI KULTURE – Spomenik iz Prvog srpskog ustanka u Čokešini, Spomenik palim žrtvama u Dragincu, Spomen kosturnica na Gučevu i dr.
MUZEJI – zavičajni Muzej Jadra u Loznici.
- Muzejske postavke u Tršiću: Dositejev muzej, Muzej Vukovih sabora i Vukova spomen kuća sa okućnicom,
- Muzejske postavke u Tekerišu: Istorijska postavka Cerske bitke,
- Muzejske postavke u Beloj Crkvi: muzejska postavka Vukovog ranog školovanja,
GALERIJE – Galerija slika – legat Miće Popovića i Vere Božičković Popović u Loznici, Galerija Mine Karadžić – Loznica.
KULTURNO – TURISTIČKE MANIFESTACIJE – Vukov sabor, Đački Vukov sabor, Mićini dani, Cvijićevi dani, Međunarodni festival folklora „Evropa igra“, Regata na Drini, Oktobarski dani, obeležavanje Cerske i Gučevske bitke.
STARE ZGRADE – Osnovna škola „Anta Bogićević“, stara gimnazija „Vuk Karadžić“, kuća Katića – galerija Miće Popovića, Muzej Jadra, Vukov dom kulture i dr; stare vile u Banji Koviljači: Bosna, Koviljača, Dalmacija, Hercegovina, Podrinje, Gučevo, Stražilovo i dr, sumporno kupatilo „Kralja Petra Prvog“, banjska dvorana „Kur – salon“ i dr.
SPOMENICI ZNAMENITIH LIČNOSTI – Vuk Karadžić, Jovan Cvijić, Filip Višnjić, Stepa Stepanović, Vlada Zečević.
